Arrestadu s’orgolesu Graziano Mesina.

Sa fua sua si concruit a pustis de prus de un’annu in Dèsulu, in una domo de mesu bidda.

Su Generale Pasquale Angelo Santo, in una cunferèntzia de imprenta chi est istada fata pagora faghet in Casteddu, at acraridu is particulares de s’operatzione de is carabineris.

Mesina, s’ex bandidu non s’est fatu agatare prus dae su 2 de mese de argiolas 2020, cando sa corte de Cassatzione aiat cunfirmadu sa cundenna a 30 annos de càrtzere, reduida posca a 24. In cudda matessi die, pagu a pustis de sa cunfirma de sa cundenna, Mesina s’est istesiadu dae bidda e dae tando si sunt pèrdidos sas rastros suos. In deretura sa giustìtzia s’est posta a ddu chircare, ponende a pòmpiu parentes, amigos e connoschèntes. Ma is indàgines sunt istadas difìtziles meda, mescamente pro more de su nùmeru mannu de familiare e parentes.

Gratzianeddu est istadu agatadu notesta e atzapadu gràtzias a unu percursu longu de indàgines investigativas, fatas de osservatziones e sighimentos dae banda de is carabineris Ros, cun su suportu de su Gis e de is Cacciatori di Sardegna.

Mesina s’agataiat in una domo de una còpia de amigos, arrestada pro favoressimentu. A s’ora de s’arrestu Mesina fiat solu in s’apartamentu, no at fatu resistèntzia e non fiat armadu. Teniat 6 mìgia èuros a manu, mancari chi dd’esseret istada blocada s’erogatzione de sa pensione. Ancora: in domo su bandidu fiat bestidu, fortzis prontu a cambiare atacadòrgiu.

S’inghesta de is militares est istada difìtziles pro more de cunditziones de Dèsulu, bidda serrada e acorrada. Peruna ventana s’est aberta custa note e peruna lughe est istada alluta. Peruna persone s’est incrarada.

Si pensat chi Mesina non s’agataret in cussu logu dae meda tempus, ma sunt in cursu in indàgines.

Pobiddu e pobidda desulesos chi ant donadu allògiu a Mesina non sunt parentes suos. Si pensat chi issos s’ocuparent de sas primas netzessidades e de is bisòngios de su bandidu, sende chi issu no essiat mai. Is duos, a s’arribu de is carabineris, fiant dormidos. Peri Graziano, agatadu a su primu pranu, dormiat, ma cun su bestire.

Is cunditziones fìsicas de Mesina parent bonas e est istadu leadu a su càrtzere de Badu de Carros.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2020-2021. LR 22/2018, art. 22

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”