Bessit in custas dies su traballu literàriu nou de Simonetta Delussu, insinnante e iscritora de Tertenia. A pustis de medas annos de chircas e iscumbatas subra de is brùgias, de is cogas e de is usàntzias funeràrias de sa Sardigna, ocannu s’iscritora terteniesa at afrontadu un’àteru tema: su delitu de onore. S’òpera literària sua, intitulada “Su delitu de onore in Sardigna” est s’istòria verdadera de Irene Biolchini, una fèmina giòvana de Tertenia chi in su 1923 fiat istada lassada dae s’isposu pròpiu cando isetaiat unu fìgiu dae issu. Custa pitzoca, contat s’iscritora, pro sa birgòngia, pigat su determinu de si nde leare sa vida a manu sua, ma in deretura si rendet contu ca peri su criu chi portat in bentre si diat èssere mortu paris cun issa. Tando sellat de si vengare cun chie l’aiat abbandonada. Gràtzias a s’amigàntzia cun su bandidu artzanesu Samuele Stochinu, agatat sa fortza e su coràgiu e, in una die frita e nuilosa de su mese de ladàmene, pigat de manu e ochit su pitzocu suo cun una iscopetada a conca.

Salude in arretirada: creschet su pesu de su privadu e s’ ispesa a carrigu de sos tzitadinos

Su sistema sanitàriu pùbbricu sighit a pèrdere positziones, lassande logos semper prus mannos a sas istrutturas privadas, chi in logos diferentes – comente sa riabilitatzione – sunt giai divennidas sa parte importante de s’amparu assistenziale. Mentres sa parte privada cunfirmat sa presentzia sua, creschet in parallelu su costu de sas curas pro sos tzitadinos e creschet sa parte de chie renùntziat a sos trattamentos ca no podet poderare sas ispesas.

Est sa frigura de una privadizatzione a pagu a pagu e silentziosa cunfirmada dae s’anàlisi de sa Fundatzione Gimbe, chi mustrat comente sa salude pùblica siat perdinde capatzidade de risposta e universalidade. In Sardigna, segundu sos ùrtimos datos de sa Ragioneria Generale de s’Istadu po su 2023, sa parte de ispesas pùbbricas destinadas a sas istruturas privadas cunvenzionadas si firmat a su 13,2%, unu balore pius bassu de sa media natzionalema chi in donzi casu cunfirmat una tendèntzia importante.

Su disvàriu intre su chi su servìtziu sanitàriu pùbbricu resurtat a garantire e su chi benit delegadu a su privadu si refletet in deretu subra de sas famìlias. Intre su 2016 e su 2023, s’ispesa agguantada dae sos tzitadinos pro si bortare a istruturas sanitàrias privadas est creschida de su 137%, passende dae pagu prus de 3 miliardos a prus de 7,2 miliardos de èuros. Unu accreschimentu chi non pertoccat solu prestatziones ispetzialìsticas, ma fintzas servìtzios netzessàrios chi giai non sunt prus a disponimentu in tempus zustu in su sistema pùbbricu.

Sa cunsighèntzia est de una natzione in ube s’atzessu a sas curas divenit semper prus diffitzile. Listas de isettu longas, mancàntzias de personale e imbestimentos chi non bastant addescant unu assentu in ube chie si lu podet permittere si bortat a su privadu, mentres àteros renùntziant a esames, bìsitas o teràpias de fundamentu.

Unu cuadru chi torrat a ghettare sa dibatta subra de sa netzessidade de afortigare su servìtziu pùbbricu, garantinde cabidas, prozettazione e capatzidade organizativa.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”