Su de is trasportos in Sardigna est un’argumentu dìligu meda, dae semper. Pagos, male organizados e caros che fogu. Mancu male chi in custas dies dae su Consìgiu Regionale sunt lòmpidas bonas noas. E, intendide totu cantos, custas noas pertocant is giòvanos (dae semper is prus danneficados). Sa noa, dereta dereta de bessire, faghet tènnere ispetu bonu: is pitzocos e is pitzocas dae 14 a 27 annos ant a biagiare de badas  in is naves de sa Flota Sarda S.p.a. Custa cumpangia de navigatzione noa est istada chèrfia dae sa Regione Sardigna pro more de chircare de isfrancare s’ìsula nostra dae s’egemonia istòrica de sa Tirrènia. Sa summa istantziada pro permìtere a is prus giòvanos de si pòdere ispostare sena ispatzare mancu unu soddu cun is traghetos regionales, dae sa Sardigna e bie sa Sardigna, est de 2 miliones de èuros. Custa, mancari pitica, est una rivolutzione de importu mannu pro sa terra nostra, pro ite at a fàghere a manera chi mìgias de pitzocos e pitzocas potzant biagiare cun fatzilidade, sena pensamentos e sena isetare a is ofertas raras o a su perìodu de eletzione pro torrare in sa pàtria issoro.

A s’iscoberta de su logu archeològicu prus bellu de Tortolie

Su logu archeològicu de S’Ortali ’e su Monti, postu in s’iscrocca de Tortolie, in Ozzastra, est unu de sos cumplessos preistòricos e protostòricos prus importantes e mènzus cunservados de sa Sardigna. Postu intre duos rilievos a pagos chilòmetros dae su mare, in sa carrela chi che leat a sa plaja de Orrì, su logu apparat unu viazzu raru in mesu a millènnios de istòria, arregande testimoniàntzias chi partint dae su Neolìticu e arribant a s’edade de su Brunzu.

Inoghe si podet ammirare una domus de janas chi benit dae su Neolìticu reghente, iscavada in sa roca e destinada a s’interru cumone, duos menhir abbarrados chi faghent pensare a s’antiga presentzia de un’alliniamentu megalìticu e unu tzìrculu de pedra de casi 12 metros de diàmetru, ligadu a ritos o pràticas de comunidade de s’edade de su Ramene.

De importu particulare est sa tumba de sos Zigantes, architetura funerària tipica de sa tziviltade nuràgica, cun unu passaditzu longu de interru, incornissadu dae s’esedra, chi contat sas usàntzias antigas ligadas a su cultu de sos mortos. Su coro de su cumplessu est però su nuraghe S’Ortali ’e su Monti, una istruttura manna de pedra fraigada forzis in su 1500 a.C., formada dae unu bastione tzentrale e dae unu bastione elliticu cun turres a costazzos, un’òpera chi testimonzat sas capatzidades de fraigu e organizatzione de sos nuràgicos.

In giru a su nuraghe s’istèndiant sa bidda e zuras de tribagliu diferentes, intre de sas cales bi fuint logos de manizu e mescamente, silos pro sa cunservatzione de sos tzereales, elementos chi mustrant s’importu de sa lauranza in sa vida de donzi die de sas comunidades de cussa edade. Bìsitare S’Ortali ’e su Monti cheret nàrrere a s’infùndere in d’una bista ancora intrea, in ue sa presentzia de s’òmine antigu faeddat cun sa natura a inghìriu e apparat unu cuadru claru de comente sas populatziones preistòricas isseberaiant e modellaiant sos logos in ue bìvere.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”