Is turres  de abbistamentu chi si podent ammirare in is logos de mare de sa Sardigna sunt a s’ispissu tzerriadas “saratzenas”. In sa majoria de is casos, imbetzes, sunt turres ispagnolas, belle totas fraigadas a inghìriu de sa segunda metade de su 1500. Faghiant parte, difatis, de cussu progetu de defensa chèrfiu dae s’imperadore Filipu II pro parare barra a is atracos de is corsaros de s’Àfrica de su Nord contra a is possidimentos de su Rennu de Ispagna. Esistint finas testimonias de fortalesas de orìgine genovesa e pisana (comente sa turre de Santa Maria Navarresa in Ogiastra) chi sunt istadas asseliadas o torradas a fraigare dae fundu dae is ispagnolos e posca dae is piemontesos, ma non tenimus turres saratzenas! Difatis, mancari is invasiones àrabas apant interessadu in una carchi manera peri is costas de sa Sardigna, finas a oe non tenimus noas de peruna turre marina de orìgine moresca, comente a cussas chi ddoe sunt in Ligùria, in Provèntzia o in Sitzìlia, in ue ddoe sunt testimonias de fortes e fràigos de defensa marinos fatos dae is moros.

Podet èssere però chi su nùmene “saratzenu” siat giustificadu dae s’idea chi sa funtzione issoro fiat “anti-saratzena”. A ogna menera, peri custa bia, nos agatamus a dae in antis de unu isbàlliu grave. Difatis is invasiones saratzenas, est a nàrrere cussas fatas dae is populatziones àrabas chi biviant in su Mashriq (Oriente), sunt acadèssidas tra su VII e su XI sèculu  a pustis de Cristu, mentras su pianu de defensa ispagnolu est de su sèculu XVI, duncas prus de 500 annos a in fatu. Is turres in chistione imbetzes fiant istadas pesadas contra a is atacos de in Barbarescos, est a nàrrere contra a is corsaros de is Regèntzias de s’Àfrica Setentrionale, istados chi fiant suta su controllu de s’Imperu Otomanu.

Custas faddinas a s’ispissu dipendent dae sa tendèntzia de nois sardos a autorapresentare su logu in ue bivimus pro mèdiu de is ogros de is chi non sunt sardos, duncas cun isteriotìpos e immaginatzione meda. Custu sutzedet pro ite nois non connoschimus bene s’istòria nostra. Diat a bastare a istudiare su tempus coladu nostru pro si rèndere contu chi tenimus un’istòria prena de acontessimentos e de fatos ecetzionale chi nisciuna “ricostrutzione idillìaca” podet cantzellare.

Ispidale de Santu Bainzu firmu a su palu:ritardos chi iscobiant unu sistema chentza disignu.

S’abertura de s’ispedale nou de Santu Bainzu Monreale patit unu rinviu novu e, segundu sas istimas prus reghentes, s’ispidale no at a èssere operativu a innantis de su 2027. Una data ancora a tesu, mescamente si  si cunsiderat chi s’istùdiu de possibilidade est de sa segunda metade de sos annos Duamìzza e chi su cantieri, cumintzadu in su 2022, est bistadu prenu de abbaccamentos, firmadas e torradas a cumintzare chi ant fattu su percursu isvariadu meda.

Su ritardu de su cantieri ponet in lughe una difficultade prus manna: sa Sardigna bivet dae annos sa mancàntzia de una progetatzione sanidària firma e coerente. S’Ìsula non tenet unu pranu azzorronadu e abberu orientadu a sos bisònzos de sas comunidades, pro itte s’ùrtimu Pianu sanidàriu regionale est de su 2007. In su mentres, si sunt sighidas refformas e cuntra refformas, acuntzentramentos e cummissariamentos chi non ant resòrvidu sos problemas istruturales de s’assentu sanidàriu regionale.

A cumplicare de prus  su cuadru est sa crèschida de su campu privadu, in manera particulare si biet in sos tzentros prus populados, in ue ant pigadu forma poliambolatòrios modernos e istruturas chirùrgicas novas capatzes de apparare servìtzios lestros. In parallelu, sa salude pùbrica fadigat semper prus a garantire sas prestassiones netzessàrias, cun su perìgulu beru de allargare sa distantzia intre chie podet atzèdere a curas deretas agguantande costos privados e chie imbetzes est costrintu a si cunfrontare cun listas de isettu, tempos longos e mancàntzias organizativas.

In su Campidanu Mesanu, logu chi isettat unu ispidale novu dae belle vinti annos, custa dèbilesa est evidente meda: sa meighina de s’iscrocca s’est afortigada a pagu a pagu, medas bàrdias mèigas ant serradu o minimadu sos òrarios, sos mèigos de base non bastant e sos servìtzios netzessàrios benint dados cun difficultade. Comunidades intreas s’agatant a bìvere gai in d’una cunditzione de emergèntzia donzi die.

Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”