Maria Alessandra Pelagatti est sa femina sarda 2025: una carriera a su servitziu de sa zustissia.

In sa die dedicada a sas feminas, s’8 de martu, Maria Alessandra Pelagatti est bistada signalada cun su titulu de Femina Sarda 2025. Sa tzerimonia, apparada dae su Lions Club Lioness de Casteddu, est bistada fatta in s’Aula de su Cunsizzu Comunale de Palattu Bacaredda, inube
zuighes, autoridades e tzittadinos si sunt postos impare po tzelebrare su percursu suo proffessionale e umanu.

Su premiu Femina Sarda 2025 li est bistadu dadu po s’impignu suo in sa tutela de sa legalidade. Su motivu, fittadu supra sa targa chi li est bistada dada intre sa tzerimonia, at evidentziadu sa dedissione sua po sa zustissia,mentovande fintzas unu diciu de Winston Churchill:”Sas lezes sunt sas raighinas de sa vida in comune tzivile nostra.”

In sa die de sa Festa de sa Femina, Pelagatti at cherfidu ammentare duas figuras de fundamentu in su caminu suo: Maria Cocco, sa deputada sarda
chi in su 1963 fit bistada sa prima a firmare sa leze chi at abbertu sas giannas de sa zustissia a sas feminas, e babbu suo, chi l’aiat animada a istudiare Giurisprudentzia in d’unu momentu de s’istoria in su cale sa presentzia de sas feminas in custu logu fit ancora predissada.

Addia su tribagliu suo po frimmare sa criminalidade, Pelagatti at favoressidu s’insertamentu de zovanos laureados in sas materias de zustissia e accolomicas intro de sa procura de Casteddu, apparande po issos una dischentia de ses meses po arricchire sa formatzione insoro. Un’initziativa chi est bistada un’occasione importante meda po medas zovanos sardos.

At in pius rennovadu sos appitzigos intre sa Magistradura e s’Istampa, introduinde maneras noas de comunicatzione po abbilantzare su dirittu a
s’informatzione cun sa tutela de sas scruccullas. In su mentres de sa tzerimonia, Pelagatti at fintzas accommettadu sa situatzione diffitzile de oe de sos zuighes, chi medas bortas sunt accusados de essere in mesu de sa politica.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”