Sa vida longa sarda: su segretu de sa vida longa in s’isula de sos chentenarzos

Sa Sardigna est connoschida in tottu su mundu no solu po sas plajas suas chi che bogant s’alenu, sas bistas limpias e sa cultura de mizza e mizza annos, ma fintzas po unu fenomenu chi accisat iscentziados e istudiosos: s’istravanada vida longa de sos abitantes suos.

S’isula est difatis una de sas pagas “Blue Zones” de sa terra, una paraula imbentada po reconnoschere sas regiones in sas cales si registrat una cuncentratzione manna de pessones chi che passant sos 90/100 annos de edade, mantenninde a s’ispissu una calidade de sa vida bona meda.

Sa Sardigna est bistada sa prima “Blue Zone” mai connoschida, gratzias a sas chircas de su demograffu de su Belgio Michel Poulain e de su duttore italianu Gianni Pes in sos primos annos 2000.

Istudiande sos datos de sa populatzione, ant iscopertu chi sos sardos, in manera particulare cussos chi bistant in sas zuras de sos montes de sa Barbagia e de su tzentru- mesudie, bivent pius annos in cunfrotu a sa media globbale. Non
solu:s’isula bantat unu numeru istravanadu de chentenarzos in cunfrontu a tottu sa populatzione, cun d’unu appitzigu omines-feminas pius ecchilibradu cunfrontandelu a atteras zuras de su mundu, inube sa vida longa de sas feminas est semper de pius.

A faghere notissia no est solu sa cantidade de pessonas chi che passant sos 100 annos, ma fintzas sa calidade insoro de vida. Sos bedustos sardos a s’ispissu addurant attivos cun su fisigu e sa mente, dedicandesi a attividades comente sa laurantza, sa cura de sos animales, e fintzas a essere ammedosigos.

Cale est su segretu de sa vida longa in Sardigna? Sos istudiosos ant acciappidu motivos divressos, intre genetica, cosa de pappare e tribagliu donzi die, attividade fisiga e cultura de sos ligamenes de sa sotziedade.

Medas de sos chentenarzos sardos si agattant in sas comunidades de sos montes, inube sa vida est regulada dae su tempus lentu e su connott. Intre sas biddas pius connoschidas po sa vida longa, agattamos Biddamanna Strisaili, Arthana e Perdasdefogu. In custas comunidades, sos bedustos contant istorias de vida ligadas a sa terra, a su tribagliu e a sa famiglia, mustrande commente sa semplicidade siat a sa base de sa vida longa insoro.

Sa vida longa sarda sighit a attraire s’interessiu de sa comunidade iscientifica de tottu su mundu. Istudios de paritzos campos ponent impare istudiosos de genetica, istudiosos de sa cosa de pappare, demograffos e istudiosos de sa sotziedade po cumprendere commente apprigare sas letziones de sa bida longa sarda a atteras populatziones.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22

Bisestu grae a Igrèsias: betzu abbuttinadu dae unu camiu in s’attraversamentu po sos pedones.

Unu bisestu grae in carrela at iscuttuladu eris manzanu sa tzitade de Igrèsias, cando un’òmine de 75 annos est istadu abbuttinadu dae unu camiu mentres traessaiat sa carrela in s’attraversamentu pro sos pedones de sa carrela de Venètzia. Su betzu est istadu luego azuadu e leadu in còdighe ruju a s’ispedale Brotzu de Casteddu pro more de sas fèrtas tentas, calicuna de sas cales grae in manera particulare.

Segundu sas primas novas, su bisestu est acontèssidu a manzanu tardu, ma sos motivos pretzisos sunt ancora de cumprendere. S’òmine, segundu testimonzos presentes, fiat traessende cun atentzione cando su camiu l’at collidu. Su corpu l’at ghettadu subra de s’asfaltu, causende-li fèridas chi si bidiant e fertas a conca.

Su agghiadore de su mezu, aggiorottadu, s’est firmadu luego pro dare azudu e abisare sos servìtzios de emergèntzia. In su logu sunt intervennidos cun lestresa sos agentes de sa politzia locale e sos carabbineris, chi ant serradu deretu una parte de sa carrela pro permìtere s’arrivu de sos succursos e garantire sa siguresa de sa zura. Pagu a pustis est arrivada un’ambulàntzia de su 118, chi bìdas sas cunditziones crìticas de su betzu, at dimandadu s’interventu de s’elissuccursu pro che lu leare cun lestresa a s’ispidale Brotzu de Casteddu.

Segundu su chi ant relatadu sos duttores, s’òmine at tentu unu corpu grae in conca e medas segadas in sas ancas. In su mamentu, sas cunditziones suas sunt graes meda e sos duttores sunt compudande sas cunditziones suas donzi mamentu. Sas fortzas de s’ordine sunt sighinde sas chircas pro cumprendere s’andamentu pretzisu de su bisestu, ascurtande testimonzos e controllande sos resurtados de sas registratziones vìdeu de sa zura. Non si podet escluire chi fatores comente sa lestresa de su mezu, sa visibilidade o sa distratzione pòtant àere dadu contribbudu a su bisestu.

Su bisestu at creadu preoccupatzione manna intre sos tzittadinos de Igrèsias, meda de sos cales ant ispainadu timoria subra de sa siguresa de sos pedones, subra de totu in zura punnadas dae betzos e pitzinnos.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”