Sas màscheras de Mamujada sunt unu de  sos sìmbulos de sa Sardigna e sunt acapiadas a sos ritos antigos chi si tzelebraiant in s’ìsula nostra dae s’antigòriu, acapiados a sa natura e a sas istajones.  Pro nde cumprèndere de prus leghimus sa descritzione chi agatamus in su giassu de sardegnacultura.

Sas orìgines de su carrasegare de Mamujada, connotu fintzas comente  “sa dantza de sos Mamuthones”, non sunt craras, medas sunt sas ipòtesis chi sunt istadas fatas, ma nemmancu una de custas si podet dimustrare.

Segundu calicunu su ritu diat èssere printzipiadu in s’edade nuràgica, nàschidu comente  gestu de veneratzione de sos animales, pro s’amparare dae sos ispìritos, dae sa mala fortuna e pro sarbare s’incùngia.

Sa paràula Mamuthones est istada fintzas fata dipèndere dae su gregu “Maimon” chi signìficat “cussu chi s’ammàchiat, chi cheret èssere possedidu dae su deus” (in sa limba sarda de oe su tèrmine signìficat macu o “bonu a nudda”). Su nùmene de sos Issohadores  imbetzes benit dae “soha”, “una fune longa”, e  sunt sos guardianos de sos Mamuthones.

Segundu àteras traditziones, sos Mamuthones diant èssere sos presoneris Moros atzapados dae sos sardos Issohadores, ma non mancant sos collegamentos a su cultu dionisìacu.

Dae unu puntu de bista antropològicu, su carrasegare de Mamujada, comente  in generale sos carrasegares barbaritzinos, benit ligadu a sos tziclos de sa morte e de sa rinàschida de sa natura. Rituales arcàicos contra s’iscomìniga e màscaras lègias proponent su raportu intre òmine e animale, chi istat a sa base de su sistema econòmicu-sotziale de sa Barbàgia, fundadu mescamente in su pastoriu e allevamentu.

A custas màscaras si reconnoschiat su podere de influire subra s’incùngi e subra de sa supravivèntzia, pro custu motivu, nointames s’aspetu ispramosu, sa bìsita issoro fiat agradèssida meda e pro more  de otènnere s’agiudu issoro lis oferiant cosa de papare e de bufare.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa fine drammatiga de su zovanu benturzu Arricelli, pustis de su bolu attrividu dae sa Sardigna a sa Sicilia, nos ammentat sos arriscos de sos movimentos de ispartinadura de sos zovanos alabros.

Su destinu sou, interrumpidu cando fit bolande supra su mare in mesu de Punta Raisi e San Vito lo Capo, nos ponet daenanti a sa debilesa de custas creaduras magniffigas, in d’unu mundu semper pius bortadu a sos interessios de sos
omines.

Arricelli fit unu de sos 15 benturzos de sa colonia noa de su Sarrabus- Gerrei, e sa perdida sua est una disgrassia non solu po sa comunidade iscentifica chi lu compudabat, ma puru po tottus sos chi appretziant e si affuscant de sa rimunida de sos animales arestes.

Bell’e chi non tottu est perdidu. In su mentres chi pranghimos sa perdida de Arricelli, semus animados dae sos sutzessos e dae sa resistentzia de sos atteros membros de sa colonia de Villasalto. Su benturzu Sannicolò sighit s’iscumbattamentu de sa Sardigna, ispinghindesi cun atza in medas regiones de s’isula, cun su bentu chi che lu diat leare fintzas in Corsica.

A sa mattessi manera, sos atteros benturzos commente Sinnai,Ballao,Gerrei,Armungia,Quirra e Muravera, mustrant unu adattamentu chi surprendet meda, addurante po su pius tempus in sa sura de sos Sette Frades, ma iscumbattande puru iscroccas pius attesu, ma torrande semper a sa sicuresa de sa gabbia Forestas. S’azzudu de sos pastores, commente sos frades Aledda, est importante meda po garantire unu approvistamentu de cosa de pappare po sos benturzos.

Su rolu insoro non solu assicurat chi custas creaduras ispantosas potant bivere, ma azzuat puru a su sutzessu totale de su disignu po conservare sos benturzos, apparande unu ispartimentu ecologicu de sas carasas chi faghet bene siat a s’ambiente siat a sa comunidade locale.

In su mentre chi pranghimos sa perdida de Arricelli, rennovamos s’impignu nostru po diffendere e preservare sas zenias minettadas, pro itte atteras disgrassias commente custa si potant iscansare e chi su chelu sigat a essere surcadu dae sas alas de custos alabros magnifficos.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22