Pagu dies fait is studiantes de sa 5^A de su Litzeu Artisticu de Lanusei, ant acabbadu unu murale pigadu de su cuadru “Proserpine” de su prerafaellita inglesu, Dante Gabriel Rossetti.

Su progetu CLIL, coordinadu de sa Professora Maria Antonietta Fiera de Lìngua e Cultura Inglesa, chi est sa referente, est inghitzadu su primu de mese de ladàmine e a bellu, a bellu, in is oras de inglesu, fadende manera de alternare custu traballu a cussu traditzionale de su programma, at pigadu forma un’idea a s’opostu de cussu de printzìpiu.

A comente narat sa professora Fiera: “Est beros chi s’arte non si podet ispricare, ma cando custa si tramudat in didàtica o sa didàtica pigat valore artisticu, si podet e si depet fàghere su tentativu”. Sighit, narende chi sa classe, in sa realizatzione de su progetu, est bessida a comente una comunidade fraigadora de connoscentzia, aunde totus ant prodùsiu ideas de valore cun sa riflessione de totus, s’atividade de sa circa e sa collaboratzione. Non sunt mancados is momentos de dificultade e mancu cussos chi amus brigadu a su puntu de lassare pèrdere totu, ma a pustis at bintu s’amore pro s’arte e pro sa lìeradura inglesa de parte de totu sa classe e sa gana de sighire su progetu cun su gosu de semper. “Est tando chi apo torradu a agatare is scientes mios”, narat sa professora.

In su cuadru originale, narat sa professora, Proserpina abompiat un’arenada; est sìmbulu de amore e fidelidade coniugale, ma fintzas de presonia, ca, a comente narat su mitu, fiat pròpriu custu frutu a la negare sa possibilidade de torrare pro semper in su mundu de is bios. Papende ses sèmenes, dd’aiant cundennada a abarrare in s’oltretomba pro ses meses (in atòngiu e ierru), presonera in prus de un’amore chene felìtzidade; is ses meses abarrados fiat pòtzia torrare in sa terra (in beranu e in istade).

S’istòria de Proserpina o Persefone est cunsiderada unu sìmbulu de su mudamentu de is istangiones e de su mudamentu continu dae sa vida a sa morte. In su cuadru originale s’apubat, a is pabas de sa dea, unu lampalughe chi nde lompet de unu cuadradu luminosu e bolet nàrrere sa lughe in su mundu de is bios. In prus, Rossetti, non solu pintore, ma fintzas poeta, aiat insertadu unu sonetu, iscritu in italianu (inditu de s’amore suo pro sa tziviltade italiana), in susu a dereta in su cuadru, dedicadu a s’irgianada Proserpina.

In su murale fraigadu in sa 5^A de su Litzeu Artisticu, s’ìstoria mudat, a comente mudant is lughes, su suta fundu, su significadu, sa poesia a issa dedicada, su mitu, e àteros particulares. Intra is manos no abompiat prus un’arenada, ma unu lìburu chi poderat aforti a sei, sìmbolu de sa cultura chi la sarvat de sa presonia de un’amore faddidu; su suta fundu est luminosu, de unu biancu forte, ca sa fèmina, pintada pròpriu acanta de sa fentània de s’aula, pigat fintzas lughes naturales, in prus de cussas fraigadas in su murale; s’arenada, est a tesu de issa, est posta in su ladu contràriu; issa non tocat nudda finas a la fàghere martzitare e ruere de s’arenada, chi est in su tzentru de sa parete, in totu sa richesa sua.

Ci sunt iscritas in inglesu chi remonant is cuntzetos de bellesa e arte de sa literadura inglesa, presentados in antis de su poeta romanticu inglesu John Keats, cun su cultu suo de sa bellesa, e a pustis elaborados a bellu a bellu, in is annos imbenientes, de àteros estetas, pensadores, professores, iscritores, artistas a comente Gautier in Frantza, is Prerafaellitas, Walter Pater e Oscar Wilde in Inghilterra, gràtzias a custos s’Estetismu inglesu s’est afirmadu e isvilupadu pro semper in is ùrtimos annos de s’Otighentos cun su printzìpiu base chi est cussu de “Arte pro s’Arte”.

Custa evolutzione de su movimentu de s’estetismu est rafigurada in sa colonna tzentrale de s’aula, afiancada a manca de s’osservadore dae un’arenada mètziga, sìmbulu de su passadu tristu, e a dereta de sa moderna Proserpina, sìmbulu de s’esaltatzione de s’artista, autorevole e pregiosa, de s’intelletuale, no assugetada a is inditos de su pensamentu comunu, bona a bìvere sa vida sua “a comente un’òpera d’arte”. Su lìburu chi sa abompiat astrintu a sei, a comente chi essit sa sarvesa sua, cun su tìtulu “Art in the 21st Century” (s’Arte in sèculu bintunu), tennet fintzas un’àtera funtzione: cussa de faeddare de arte intra s’arte, impreare s’imbentu de arte in s’arte e torrada a mandare, duncas, a su cuntzetu de arte in sei. Ma, est craru, in agiunta a su significadu primàriu, su tìtulu e s’òpera murària podent arremonare retumbos emotivos diversos.

“Torro gràtzias a su Dirigente de s’Istitutu “Leonardo da Vinci” de Lanusei, Dot. Giovanni Andrea Marcello e a su Prof. Rosario Antonio Agostaro, a comente fiduciàriu de su Litzeu Artisticu de Lanusei, ca s’ant cuntzèdiu spàtzios e tempos pro su fraigu de s’òpera”, narat sa Professora Fiera. Serrat cun custas paràulas: “Gràtzias meda pruschetotu a is istudiantes de sa 5^A de su Litzeu Artisticu chi ant postu impare cuntzetos mannos intra immàginis, paràulas e lughes amostende de èssere lòmpios non solu a una cumpetèntzia artìstica manna, fraigada in custos chimbe annos, ma fintzas a un’àtera cumpetèntzia de importu mannu, cussa de interiorizare, movende dae s’analisi de s’òpera d’arte “Proserpine” in inglesu e fadende un’àtera cun medas significados, fotzis ancora non ammostados e cun iscoloriduras delicadas. Unu murale gasi at a pòdere èssere de seguru ùtile fintzas pro is studentes de is annos benidores chi ant a pòdere brintare in sa lìteradura e in s’arte inglesa intra modalidades de conoscèntzia de s’òpera diferentes de cussas atuales, ca sunt de impatu visivu prus mannu e, de seguru, de atzivimentu prus mannu a livellu didàticu-emotivu. Bravos totus!”.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Casteddu, si ponet in lughe commente unu faru de abbonidade in sa Sardigna de oe. S’urtimu esamene de sos elementos chi at frunidu su Dipartimentu de sas finantzias de su Mef, contat chi custa cittade incantadora est supra de sa lista po redditu mesanu,annodditandesi commente s’unica in sa regione chi tenet unu redditu mesanu pius
fungudu de sa media natzionale. Bell’e gai, custa realtade luminosa est accumpanzada dae umbras de differentzias de accolomia, commente evidentziadu dae sa situassione de Carbonia, sa cale, a su contrariu, est sa cittade pius male posta po su redditu.

In su cuadru de s’accolomia chi b’est in sas dichiaras de sos redditos de su 2023 chi faghent riferimentu a sos redditos de su 2022, bessint a pizzu differentzias importantes in s’accolomia de sa Sardigna e de tottu s’Italia.
Bell’e chi una creschida bassa de s’accolomia, su redditu mesanu supra su cale si pagant sas tassas in Sardigna, est de 19.411,35 euros, registrande unu creschimentu de su 4,4% supra de s’annu passadu. Bell’e chi custu creschimentu est sutta de sa media natzionale, chi marcat unu pius fungudu 7,4%, e est attesu meda dae sos datos de sa Lombardia, chi est sa prima po redditu mesanu in pius, po donzunu, cun d’unu +10,8%.

In d’unu cunfruntu a livellu natzionale, sa Sardigna si ponet a metade de sa lista po redditu mesanu, ma cando si cunfruntat cun sa Lombardia, sa distanzia est pius evidente: su redditu mesanu de sa Sardigna est solu su 72% de cussu de sa Lombardia. Custa differentzia, mancari non siat unu ispantu, po Mauro Carta, presidente de sas Acli regionales de sa Sardigna, est una porfia de s’accolomia totta de affrontare.

Sos meccanismos regionales non sunt solos, ma si reflettent in su cunfruntu natzionale. Mentres sa Calabria est a sos urtimos postos de sa lista po redditu mesanu, regiones commente sa Provintzia autonoma de Bolzano, su Lazio,s’Emilia Romagna e su Piemnote, sunt a sos primos postos cun redditos po donzunu pius artos de 24.000 euros.

Bell’e chi sos isforzos po sa creschida de s’accolomia, sa creschida de su redditu mesanu in Sardigna est de sos pius modestos, cun solu sa Liguria e s’Umbria chi tenent una creschida pius bassa cun su (+3,9%). Sas regiones
cun sa creschida pius arta sunt sa Lombardia, su Lazio e sa Valle d’Aosta, mancari custa creschida siat bistada giai mandigada dae su creschimentu de sos pretzios.

In pius, sos istudios supra su redditu dispostu de sas famiglias chi consumant, evidentziant una realidade meda pius cumplessa. Sa Sardigna est a su postu 14 supra de 20 regiones, cun d’unu redditu disponibile po donzunu chi est solu s’84,9% de cussu de s’italianu mediu. Custu cheret narrere chi mentres un’italianu mediu tenet apparitzadu 100 euros po sas ispesas, unu sardu mediu nde tenet solu 84,9.

Custos datos non solu mustrant unu retrattu de s’accolomia de sa Sardigna, ma pesant puru chistiones de sa sociedade e de s’accolomia importantes meda, chi dimandant una particulare attentzione dae parte de su Guvernu e de sa sotziedade tzivile. Sa frorentzia de Casteddu est de certu unu faru luminosu, ma est puru un’invitu po considerare e affrontare sas porfias de s’accolomia chi tambene trumentant medas atteras zuras de sa Regione.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22