Emìliu e Joyce Lussu: maridu e muzere chi ant marcadu sos tempos insoro cun sa polìtica, s’antifascismu e sa literadura.

Emìliu e Joyce Lussu sunt istados unu maridu e una muzere de sos pius famados e connotos de su Noighentos, protagonistas de chertos polìticos, tziviles e culturales chi ant dadu unu sinnale mannu a su tempus insoro. Emìliu est nàschidu in Armùngia in su 1890. Est istadu un’uffitziale de sa Prima Gherra Mondiale e dae su fatu chi at fatu sa gherra nd’est essidu su lìberu sou “Un anno sull’altipiano”, inube at ischidu contare sa vida de sos sordados cun sintzeridade e abilesa mannas.

Addaghi est finida sa gherra e si nd’est torradu a Sardigna, Emìliu at fundadu su Partidu Sardu, po fàghere torrare a nàschere s’ìsula nostra, a tempos de tando famida e bisestada. Cando nd’est bènnidu su fascismu, no at isetadu a si bi opònnere, essende unu de sos pius chi l’est andadu contras. Tando est istadu arrestadu e cunfinadu in Lìpari, dae inube si nd’est fuidu, ispantande a totus.

Tando est istadu in Frantza e in àteros logos, fintzas a cando non si nd’est torradu a Itàlia, in sa muta de sa Resistèntzia, gherrande paris cun sos partigianos. A pustis de sa Segunda Gherra Mondiale, at fatu torrare a nàschere su partidu sou, semper cumbintu de andare a dainanti cun sas ideas de zustìssia e libertade chi aiat. Joyce Lussu, chi innanti de si cojuare si naraiat Joyce Salvadori, est nàschida in Firentze in su 1912. Sa famìlia sua fuit de zente contrària a su fascismu e de zente chi l’at adducada a appretziare sos pòpulos de donzi zenia.

Joyce at istudiadu filosofia e istòria. In sos annos de sa Segunda Gherra fuit amiga de òmines e fèminas chi fuint contras a su fascismu, cun s’arriscu de èssere cassada e de èssere morta. A gherra finida, at contadu totu cussas cosas in su lìberu “Fronti e frontiere”, ancora a dies de oe una tistimonia de importu mannu de cussos annos. Joyce est istada puru brava meda a tradùere lìbberos dae àteras limbas istranzas. At batidu a Itàlia istranzos meda dae Àfrica e dae àteros logos, cun sa punna de difùndere sa poesia e sa literadura de àteras natziones in Europa. Cun cust’òpera, at fatu puru a manera de fàghere a connòschere s’esperièntzia partigiana de s’Itàlia a zente e logos inube nche lis cheriat catzadu su sonnu.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22

Su bistire de sos Mamutzones: identidade e misteriu de sa Barbàgia

Su bistire de sos Mamutzones est unu de sos sìmbulos prus antigos e reconnoschìbiles de sa Sardigna de su connottu, unu bistire chi arregat seculos de istòria, ritos e signifficu. Ligadu a su carrasegare de Mamujada, in su coro de sa Barbàgia, est una de sas espressiones prus cadrias e misteriosas de sa cultura sarda.

Su bistire est fattu de pedde de berbeghe niedda, caratza de linna iscura e sonàzzos ghettados in sas palas. D’onzi elementu tenet unu balore simbòlicu pretzisu: sa pedde ammentat su ligàmene cun sa natura e su mundu pastorale, sa caratza mustrat sa cara àrcaica de s’òmine chi si trasformat in ispìritu, mentres chi sos sonàzzos batent, cun su ritmu fundudu insoro, una boghe antiga chi sonat in sos carruzzos de sa bidda.

Su pesu de su costumene podet passare sos 30 kilos, pro neghe de sos sonàzzos mannos de brunzu fìssados in d’una istrutura de coriu. Si lu pònnere recherret fortza fisica, ma fintzas cuntzentratzione e rispetu pro su connottu. Su movimentu de sos Mamutzones est lentu e cadentzadu, acumpanzadu dae sos Issohadores, friguras bestidas de biancu e ruju chi los ghìant e los inghìriant in sa protzessione.

S’orìgine de custa mascara est cuada dae su misteriu. Carchi istudiosu dda ligat a ritos de fertilitade o de passàgiu intre sas istajones, àteros a tzerimònias de amparu e purificatzione. In donzi casu, su bistire de sos Mamutzones sighit a rapresentare una forma de memòria coletiva, unu connottu bivu chi aunid sa comunidade e affaschinat bisitadores dae totu su mundu.

Oe su bistire est custòidu e tramandadu cun orgòlliu, sìmbulu de identidade, resistèntzia e apartenèntzia. Si lu pònnere no est unu gestu folclorìsticu simple, ma un’atu de continuitade cun su tempus coladu, una manera pro ammentare chi sa Sardigna prus autèntica bivet ancora, in su sonu de sos sonàzzos e in su passu lentu de sos Mamutzones in soro.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”