Su diabete, imparis cun sa grassesa, apprettat in manera importante su protzessu de s’imbetzamentu tzellulare, cumprumittinde sa funtzione de sas tzellulas staminales creschinde s’arriscu de maladias ligadas a s’edade. Tottu custu est bessidu a pizu in su 30° Cungressu de sa Sotziedade Italiana de Diabetologia, inube sos espertos ant devuccadu sos protzessos po mesu de sos cales su diabete faghet imbetzare su corpus e faghet bennere maladias graves.

In mesu de sos effettos chi preoccupant de pius bi est sa cumprumissione de sas tzellulas rassas, giai cando incumintzant a naschere, cosa chi impidit chi bi siat unu cambiu normale de sas tzellulas.

Custu protzessu favoressit sa perdida de olastitzidade de sa pedde e sos organos de su corpus e faghet ismalaidare organos importantes meda, abberinde sa bia a maladias de su coro, de su cherbeddu e sos runzones, chi sunt tipicas de s‘imbetzamentu primidiu.

Unu de sos problemas metabolicos pius criticos, ligados a su diabete est sa “lipotossicità”: s’accumulu de su rassu in pius, si cuntzentrat in logos comente su coro, su figadu, sa carrisapida e sa bentre, causande afframamentu e dannos mannos a paritzos organos. Custu accumulu de rassu podet giughere a sa maladia cardio-renale-metabolica, una condissione cumplicada meda, chi si no est curada, podet divennere a s’ispissu un’abbenimentu grave, cun problemas a su coro e a sos atteros organos.

In pius de sas cumplicassiones metabolicas, su diabete influenzat in manera pesante meda sa calidade de sa vida e podet fintzas minimare sa longaria de sa vida. Sos livellos artos de glucosio e s’istress ossidativo compromittint sas contesturas de sas tzellulas, accreschinde s’arriscu de neuropatia e vasculopatia. Custos dannos podent causare debilesa, difficultades a si movere e su gai giammadu “piede diabetico”, una cumplicantzia grave meda chi che podet leare fintzas a che segare su pe’.

A livellu de sos musculos, su reduimentu de s ‘insulina ligada a su diabete, intzitat sa perdida de sa cunsistentza de sos musculos, accreschinde sa debilesa de su fisicu e minimande sa mobilidade. In pius, su diabete influentzat sa saliosidade e puru sa funtzione sessuale: sos schilevrios ormonales ligados a sa glicemia arta podent giughere a problemas de eressione in sos omines e problemas cun sos tripisos po sa feminas, mancari siant zovanas.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2023-2024. LR 22/2018, art. 22

Carbònia, su Museo de su Carbone: unu viazu in sos tempos de sa memòria de su Sulcis de sas minas.

In su corizone de Carbònia, a intro de sa ‘idditzola de de Serbariu, b’at a dies de oe unu de sos museos pius de importu de sa Sardigna. Est su Museo de su Carbone, chi est dedicadu a s’istoria de sas minas. Est unu logu chi nos contat non solu s’istoria de cussu logu, ma fintzas sa vida de òmines e fèminas chi po annos e annos ant triballiadu in cussas minas.

Serbariu, inube si triballiaiat dae su 1937 a su 1964, fuit comente una funtana de abba semper bundante, inube sa zente si nche catzaiat su sìdiu de su tribàlliu. Est cussu su logu chi at batidu dinare meda a sa zona, ma puru energia manna a totu s’Itàlia. Su carbone de cussas minas, infatis, daiat tribàlliu a sas fàbricas, a sas tzentrales e a sas ferrovias, diveninde motore de modernizatzione industriale de totu sa natzione nostra.

Addaghi ant serradu sas minas, cussos logos pariat chi nos nche los depimus ismentigare, ca pariat chi non b’aperat abbarradu pius nudda. Invetze, b’ant fatu unu prozetu de recùperu e de valorizatzione manna, dande vida noa a totu cussos logos, chi sunt divènnidos unu museo chi, ancora a dies de oe, betat a pare sa memòria istòrica, sa didatica e sa capatzidade de divulgatzione.

Po chie andat a bìere custu museo, b’at paritzos zassos de visitare. B’est sa lampisteria, chi est su logu inube b’at una mostra chi est aberta totu s’annu e chi nos contat s’istòria de su carbone, de sa mina e de sos caragolos suos,ma puru de sa ‘idda de Carbònia, nàschida in su 1938 po retzire sas famìlias de sos triballiantes. Incue b’at unu muntone de làmpanas antigas chi si impreaiant in sas minas, ma b’at fintzas trastes e documentos, filmigheddos de sos tempos de tando fatos a sos triballiantes e puru intervistas fatas addaghi sa mina fuit zai serrada.

B’at puru fotografias meda de una bellesa rara. In custos caragolos e percolos chi nos permitint de atraessare sa mina, si podent bìere totu sos logos chi cada die sos minadores pupulaiant addaghi andaiant a triballiare. In sa sala Argani bi sunt poi totu sas màchinas chi permitiant su tribàlliu a tempos de tando.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22