Duos tzinesos, un’òmine de 38 annos e una fèmina de 55 annos, originàrios de sa Mongòlia Interna, sunt istados arrestados in Tzina a pustis de un’atu grave chi at causadu dannos sena rimèdiu a unu de sos giassos istòricos prus importantes de su mundu: sa  Muràllia Manna. Su motivu? Su de creare un’iscortzatorju pro cròmpere prus asa lestra a su postu  de traballu. Custu fatu est sa proa chi sa presse podet portare a cunsighèntzias dannosas a beru!

Custos operajos ant isgavadu un’istampu de 5 metros in sa Grandu Tzinesa, un’istrutura chi dae su 1987 est istada reconnota comente  patrimòniu mundiale dae s’Unesco. S’acusa in sos cunfrontos issoro est in grave meda: “disacatos irreversìbiles a s’integridade de sa Muràllia Ming e a sa seguridade de sos benes culturales.”

S’intzidente s’est averguadu in unu cantiere  in sa contea de Youyu de Shuozhou, in sa provìntzia de su Shanxi. Custa setzione particulare de sa Muràllia Manna est sa de trintaduos e est istada fraigada durante sa dinastia Ming. Sos duos operajos diant àere abertu custu istampu pro more de fàghere colare s’escavadore e lòmpere prus a sa lestra su postu de traballu issoro.

Sa Muràllia Tzinesa est una de sas meravìllias architetònicas prus famadas de su mundu e est istada fraigada dae su 220 a.C. belle finas a sa dinastia Ming in su 1600. Durante su perìodu suo de màssima espansione, est devènnida sa fortificatzione militare prus manna de su mundu. Nointames su status suo de patrimòniu mundiale de s’Unesco, diversos cantos de s’istrutura a bellu a bellu sunt guastendesi o iscumparende de su totu. Custu prus che totu in sas zonas rurales, ue medas matones sunt istados impreados dae sos massajos locales pro fàghere domos o mureddas. Unu raportu de su cuotidianu Beijing Times in su 2016 at sutaliniadu chi iprus de su 30% de s’istrutura est andada pèrdida, mentras petzi s’8% est galu in bonas cunditziones.

Custu intzidente faghet cumprèndere galu de prus cale siat s’importu detzisivu de preservare e amparare su patrimòniu culturale mundiale. Iscòviat fintzas sa netzessidade de aplicare mesutas prus severas pro evitare disacatos sìmiles in su benidore, pro more de garantire chi custa meravìllia istòrica potzat èssere ammirada dae sas generatziones benidoras.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

TikTok, AI e sa manera noa de sos giòvanos de fàghere sas chircas online

In sos ùrtimos annos, sa manera de chircare novas de sos giòvanos est mudada in manera profunda. Si unu tempus Google e sas entziclopedias online fiant su puntu de partèntzia primàriu, oe no est prus gasi. Pitzocos e pitzocas meda preferint trastos de inteligèntzia artifitziale, chat innovativas e prataformas social comente TikTok, in ue vìdeos curtzos e crarimentos lestros permitint de cumprèndere luego sos cuntzetos dificultosos.

A bortas dae sos motores de chirca clàssicos non bi passant nemmancu. Sa chirca no est prus liniare e isulada. Sos giòvanos passant in presse dae vìdeos a post, dae link cumpartzidos in chat de grupu a discussiones in comunidades online. De custa manera sa chirca si faghet dinàmica e collaborativa: si passant sos pàrreres pari-pari, si ponent a cumone sas fontes e si ponent a cunfrontu sas novas in s’istante. Custu critèriu tenet de bonu chi est lestru e vàriu, ma bi cheret sensu crìticu ca non totu su chi s’agatat online est seguru o bene fatu.

Sos trastos de AI, pro esempru, permitint de tènnere rispostas in s’istante, curtzas e adatadas a chie preguntat, imbetzes TikTok e àteras prataformas social dant crarimentos visivos chi agiuant a ammentare mègius sas informatziones. Però, sa lestresa de s’impreu podet causare una connoschèntzia incumpleta, e duncas est de importàntzia manna a ischire chircare sas fontes giustas, a pònnere a cunfrontu argumentos diferentes e a organizare sas informatziones in manera informada.

Non cheret ismentigadu poi chi finas aplicatziones comente WhatsApp dant possibilidade de interrogare s’Inteligèntzia Artifitziale subra de tantas chistiones. A sa fine de sos contos, sos giòvanos de oe si movent in unu panorama digitale dificultosu ma prenu de oportunidades. Chie est bonu a impreare custos trastos cun impignu resurtat a mudare sa velotzidade de sa Retza in connoschèntzia cuncreta, impreende in sa mègius manera sa cantidade ispantosa de informos disponìbiles cun unu click.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”