Sas marinas sardas sunt logos agradèssidos pro sa depositzione de sos oos pro sos tostinos. In manera reghente, sunt istados individuados tres nidos in diversas localidades costeras, tra custas Tortolì, Cuartu e Badesi. Custu evidèntziat s’importu e s’atrativa de sas marinas de sa Sardigna pro sa testùine caretta caretta.

Unu de sos ùrtimos acatamentos est acontèssidu eris sero in Cuartu Sant’Aleni. A pustis de èssere istada signalada sa presèntzia de una testùine, sas autoridades forestales ant acresuradu a sa lestra un’àrea manna de sa marina pro amparare su nidu. Sa mama testùine, a pustis de àere criadu sos oos, est posca torrada a mare. In sa matessi note est istadu iscobertu unu nidu nou in Cea, in sa regione de s’Ogiastra. In manera pretzedente, est istada signalada fintzas una depositzione in Badesi.

De signalare chi sa testùine caretta caretta at seberadu fintzas sa marina de Costa Rei comente  giassu de nidificatzione, agiunghende·si a Crabonaxa e Capu Malfatano. Sa noa est lòmpida eris cando unu turista, mentras giogaiat cun sos fìgios suos subra in sa marina de Piscina Rei, at fatu un’iscoberta ispantosa: unu nidu de testùine caretta caretta. Custas abbistadas cunfirmant s’importu de preservare e amparare sas marinas sardas comente a habitat naturale pro sas tartarughe marinas. Est essentziale adotare medidas de cunservatzione e sensibilizatzione pro garantire sa supravivèntzia de custa genia e su mantenimentu de custos pretziosos giassos de depositzione de sos oos.

Sos tostoinos marinos chi frecuentant su Mediterràneu sunt ses: sa prus presente est sa Caretta caretta, ma est possìbile abbistare fintzas sa Chelonia mydas (Testùine birde) e sa Dermochelys coriacea (Testùine liutu).

Sa Caretta caretta (Testùine comuna) podet lòmpere a sos 140 kg de pesu e unu metru de longària: possedit unu bicu corneu, naradu ranfoteca, cun oros acutzos a traessu pro si nutrire de crostàtzeos, bivalvos, pisches e medusas. Sa Caretta caretta frecuentat, in su tziclu vitale suo, tres tipos de habitat: terrestre, neritici (abbas bassas, imbenientes a sa costa) e pelàgico (abbas profundas). In s’habitat terrestre acontesset sa depositzione de sos oos e s’isvilupu embrionale: sa fèmina de testùine difatis, a note istupat dae sas abbas cara a su litorale, ue isgavat una chea profunda belle 50 cm acanta deponet una chentina de oos. Acabada sa depositzione, torrat deretu a mare sena s’ocupare prus de su nidu.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Grutta de sa Pipera de Casteddu, intre istoria e paristoria.

A pagos passos dae su tzentru de Casteddu, accanta a sa carrela chi che leat a su campusantu de Tuvixeddu, si agattat unu de sos monumentos pius ammaghiantes e prenos de misteru de sa tzittade:sa Grutta de sa Pipera. Est unu sepurcu romanu iscavadu in sa rocca, de su I° seculu d.C., divennidu tzelebre no solu po sa bellesa architettonica sua ma fintzas po sa paristoria chi lu inghiriat.

Sa tumba fuit bistada fatta fraigare dae Lucio Cassio Filippo, nobile romanu chi arribaiat dae Cartagine, po sa muzzere Atilia Pomptilla, morta in Casteddu in su mentres de su disterru de su maridu. Sas iscrissiones intro de su sepurcu contant un’istoria de amore e devossione: secundu su connottu, Pomptilla diat aere donadu sa vida sua a sos deus po sarbare cussa de su maridu, chi si fuit ismalaidadu in su mentres chi fuit in Sardigna. Ma su chi rendet sa Grutta ancora pius enimmatica est sa presentzia, isculpida in sa fatzada, de duos terpentes imboligados.

Dae inoghe naschet su nomene “Grutta de sa Pipera”. In su tempus, a inghiriu de cussas friguras sun bennidos a pizu paritzos contos populares. Bi est chie at interpretadu sos terpentes comente conas de eternidade e protessione de s’anima de sos mortos, atteros bi ant bidu unu zubilu a sos cultos de s’antiga Roma o unu signu magicu capatze de che istesiare sos ispiritos malos.

Oe sa Grutta de sa Pipera est unu de sos logos archeologicos pius bisitados de Casteddu e sighit a esercitare un’ammaju forte supra sos bisitadores. S’aera sua suspesa intre contu e istoria, s’amore eternu chi ligat Pomptilla e Lucio Cassio Filippo e s’aria de misteru de duos terpentes isculpidos in sa pedra faghent de custu logu una cona de sa tzittade, capatze de contare no solu unu picculu de s’istoria romana sua ma fintzas sa fortza chi non morit de sas paristorias chi resistint a su tempus.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22