Sos istudiantes de s’Iscola Mèdia “V. Alfieri + Cunservatòriu” de Casteddu ant rèndidu atzessìbile su Mausoleo di Rude e Eliano, suta de sa Crèsia de Santu Lutzìferu, impreende sa tecnologia prus reghente. Su mausoleu, paris cun sos altares sagrados de Santu Lussòriu e de Santu Lutzìferu, costituit unu cumplessu funeràriu de època romana tardu imperiale e rapresentat unu de sos pagos esèmpios gasi bene cunservados de architetura funerària de cussu perìodu in sa tzitade.

Su giassu, de propiedade de su Comunu, a su presente nos si podet bisitare pro more de problemas de seguresa. Nointames, gràtzias a sa collaboratzione cun s’Assessoradu regionale a sa Cultura e a su progetu Sardegna Virtual Archaeology, est istada realizada una ricostrutzione virtuale de totu àrea de su campusantu gasi comente fiat 2000 annos a oe. Sos istudiantes, ghiados dae su professore Luigi Puddu e dae s’iscuadra de s’impresa culturale mirion.net, ant impreadu sa tecnologia Matterport pro creare una ricostrutzione tridimensionale de su mausoleu e ant ofertu a sos visitadores de su Campusantu de Bonària unu giru virtuale de s’internu, contende s’importàntzia istòrica e architetònica sua e acumpangende a s’iscoberta de totu  s’àrea de su campusantu.

Custa initziativa faghet parte de su laboratòriu de atzessibilidade culturale “WP4 – Monumenti Aperti…ssimi”, finantziadu dae su bandu Pon Metro – Scuole, chi at interessadu sas classes 2C, 1E e 2E de s’iscola mèdia. Gràtzias a custa esperièntzia, sos istudiantes ant tentu s’oportunidade de s’acurtziare a sa cultura e a s’istòria de sa tzitade issoro, rifletende subra de sa possibilidade de rèndere sos monumentos prus atzessìbiles gràtzias a sa tecnologia. S’isperat chi in benidore fintzas custos giassos potzant torrare visitàbiles in manera fìsica, ma pro s’ora sa tecnologia at permìtidu de nde iscoviare sa bellesa e sa richesa istòrica in modu virtuale.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Cada annu, in sa de tres domìnigas de cabudanni, sas biddas Gàiru e Cardedu tzèlebrant sa festa de  Nostra Sennora de Bonucaminu, nòdida fintzas comente “Sa Santa”, su cale bultu torrat a sètzere in sa crèsia parrochiale de Gàiru. Custa festa, cun raighinas profundas in s’istòria locale, unit sa dimensione religiosa e cudda tzivile, interessende sa comunidade in un’eventu de grandu significadu culturale.

Sa chenàbura sero, s’istàtua de “sa Santa” benit carrada dae sa crèsia parrochiale de Gàiru finas a sa crèsia de su campu de Bonucaminu, sighende unu percursu antigu chi rugrat sas biddas de Osini, Ulassa e IJersu. In passadu, custa professone colaiat in caminos diferentes, ca su modernu caminu de “sa costa” fiat istadu fatu in sos annos sessanta. Sa tzelebratzione s’acumprit in sa crèsiedda de su sartu finas a sa domìniga, e si concruit su lunis sero in Gàiru cando “Sa Santa” benit torrada a pònnere in sa crèsia parrochiale sua.

Durante custa festa, in passadu, sos devotos colaiant duas notes  dormende in sos muristenes a s’esternu de sa crèsia. Su sèberu de tzelebrare Nostra Sennora de Bonucaminu in cabudanni, in cointzidèntzia cun su cumintzu de s’annada agrària nòdidu comente  “cabudanni” faghet cumprèndere s’importu de sa Madonna comente  sìmbulu de bona fortuna pro s’incùngia. Si contat chi in tempos antigos, sa Madonna fiat venerada in un’àtera crèsia, posta in sa localidade de Foddini, a presu de su mare. Nointames, sa crèsia fiat istadu distrùida pro timoria de sos antracosi de sos corsaros e de sos bàrbaros. Intre su 710 e su 1015 p.C., sa crèsia fiat istadu torrada a costrùere in s’atuale positzione sua, semper pro s’amparare dae sos atacos morescos, e fintzas sos abitantes de Gàiru aiant lassadu sa marina e si fiant fuidos in su monte.

In su 1801, sa crèsia  est istada ogetu de ristruturatzione. Oe presentat una navada retangulare cun unu cobertura tìpica de sas crèsias de sartu, cun una cobertura in canna, tèulas sardas e traes in linna. Sa fatzada est bianca, arrichida cun unu portale in linna pro s’intrada e una ventana pitica subra s’intrada. Subra de sa cobertura si biet unu campanile cun una campana impreada in sas tzelebratziones in onore de “Sa Santa”.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”