Sas màscheras de Mamujada sunt unu de  sos sìmbulos de sa Sardigna e sunt acapiadas a sos ritos antigos chi si tzelebraiant in s’ìsula nostra dae s’antigòriu, acapiados a sa natura e a sas istajones.  Pro nde cumprèndere de prus leghimus sa descritzione chi agatamus in su giassu de sardegnacultura.

Sas orìgines de su carrasegare de Mamujada, connotu fintzas comente  “sa dantza de sos Mamuthones”, non sunt craras, medas sunt sas ipòtesis chi sunt istadas fatas, ma nemmancu una de custas si podet dimustrare.

Segundu calicunu su ritu diat èssere printzipiadu in s’edade nuràgica, nàschidu comente  gestu de veneratzione de sos animales, pro s’amparare dae sos ispìritos, dae sa mala fortuna e pro sarbare s’incùngia.

Sa paràula Mamuthones est istada fintzas fata dipèndere dae su gregu “Maimon” chi signìficat “cussu chi s’ammàchiat, chi cheret èssere possedidu dae su deus” (in sa limba sarda de oe su tèrmine signìficat macu o “bonu a nudda”). Su nùmene de sos Issohadores  imbetzes benit dae “soha”, “una fune longa”, e  sunt sos guardianos de sos Mamuthones.

Segundu àteras traditziones, sos Mamuthones diant èssere sos presoneris Moros atzapados dae sos sardos Issohadores, ma non mancant sos collegamentos a su cultu dionisìacu.

Dae unu puntu de bista antropològicu, su carrasegare de Mamujada, comente  in generale sos carrasegares barbaritzinos, benit ligadu a sos tziclos de sa morte e de sa rinàschida de sa natura. Rituales arcàicos contra s’iscomìniga e màscaras lègias proponent su raportu intre òmine e animale, chi istat a sa base de su sistema econòmicu-sotziale de sa Barbàgia, fundadu mescamente in su pastoriu e allevamentu.

A custas màscaras si reconnoschiat su podere de influire subra s’incùngi e subra de sa supravivèntzia, pro custu motivu, nointames s’aspetu ispramosu, sa bìsita issoro fiat agradèssida meda e pro more  de otènnere s’agiudu issoro lis oferiant cosa de papare e de bufare.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Chircas in cursu in Sardigna pro Elia Del Grande, s’òmine chi in su 1998 at isterminadu sa famìlia in su Varesotu.

Sighint in Sardigna sas chircas de Elia Del Grande, s’òmine chi in su 1998 at bochidu su babbu, sa mamma e su frade in sa domo de famìlia a Cadrezzate, in sa provìntzia de Varese. A pustis de àere pagadu sa pena pro su mortorzu triplu, Del Grande fiat istranzu de sa presone de Castelfranco Emilia (Mòdena), in ue si nch’agataiat pro resones de seguresa e ca lu cunsideraiant ancora perigulosu pro sa sotziedade.

Segundu sa politzia s’òmine diat èssere lòmpidu a fuire calendesi dae su muru de tanca de s’istrutura penitenziària impreande una corda fatta cun filos elètricos. Dae sa notte de s’evasione, sas fortzas de s’òrdine ant cumintzadu una operatzione manna de chirca, allargada como fintzas in Sardigna, in ue si creet chi siat bennidu o tènzat cuntatos.

Su Dipartimentu de s’amministratzione penitenziària at dispostu una chirca interna pro ischirriare comente siat istadu possìbile chi unu presoneri cussideradu perigulosu siat lòmpidu a ischivare sa sorveglianza in una istrutura de seguresa mèdia. Elia Del Grande, oe de 49 annos, est devènnidu tristemente connotu pro cussa chi sos medios de comunicatzione ant torradu a narare s’istrage de sos forneris. Su 7 de bennàrzu de su 1998, a s’edade de 22 annos, at bochidu sos genitores suos e su frade mannu, cun su cale manizaiat una panificatzione de famìlia. A pustis de su delitu est fuidu in Isvìtzera, ma est istadu frimmadu pagas dies a pustis e at cunfessadu in presse su chi fit acontèssidu.

Cundennadu in Appellu a 30 annos de presone cun su reconnoschimentu de sa semi- infermitade mentale, Del Grande at passadu in presone 25 annos in antis de èssere tramudadu in d’una istrutura cun vigilàntzia iscainada. Sas fortzas de s’òrdine cussizant sa massima abbistesa e a sinnalare cale si siat possìbile abbistamentu s’obietivu est agatare su fuidu in su prus pagu tempu possìbile e accrarare sas circumstàntzias de s’evasione.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”