Tzina e Istados Unidos sunt gherrende a chie arribat prima pro s’introdutzione de s’intelligèntzia artifitziale subra de is motores de chirca.

Pechinu diat pòdere acudire prima de  Washington pro s’introdutzione de unu programma de abbistesa artifitziale sìmile a ChatGpt subra de su motore de chirca Baidu, una casta de Google tzinesu.

S’essida diat dèpere èssere in martzu. Una befa pro is americanos, sende chi  de su programma americanu si nde faeddat dae meda tempus.

Comente iscriet sa testada Bloomberg, Baidu diat àere ispatzadu milliardos de dòllaros in sa chirca subra s’intelligèntzia artifitziale. Su sistema suo, mutidu Èrnias, diat èssere unu modellu de aprendimentu automàticu isperimentadu dae medas annos e at a èssere sa base de custu sistema.

Pro su chi pertocat ChatGpt, si tratat de unu trastu de intelligèntzia artifitziale de OpenAI, chi at abbivadu su mundu de Internet a cumentzare dae s’essida pùblica sua acontèssida in s’agabbu de onniasantu e diat àere ammuntonadu prus de unu millione de impitadores in pagas dies.

Comente si podet immaginare non sunt mancadas is discussiones subra su  ruolu de s’intelligèntzia artifitziale in is iscolas, in is ufìtzios e in sa vida de ogna die.

Custa innovatzione est importante meda, sende chi Microsoft, de seguru non s’ùrtimu arribadu, est investende milliardos meda in custu programma.

Google etotu diat èssere creende unu rivale de ChatGpt chi si mutit Sparrow e chi diat pòdere èssere presentadu giai custu beranu chi benit.

ChatGpt est iscasiddende interessu in totu su mundu, cun impitadores chi sunt cumpartzende is ischermadas de cunversatzione de sa prataforma.

Amus a bìdere comente  at a andare a finire custu disafiu tecnològicu istadunidensu-americanu, ma semus seguros chi chie si siat at a resèssere a dda bìnchere at a tènnere unu profetu mannu in su tempus benidore.

De seguru est una de is innovatziones destinadas a cambiare su mundu, ma ite at a dèpere fàghere s’òmine dae in antis s’introdutzione contina de s’intelligèntzia artifitziale in sa vida sua?

Su consìgiu nostru est de abarrare agiornados e a su passu cun is tempos, ma impreende totu cun sabiduria, donende cura massimamente a is prus giòvanos.

“Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2022-2023. LR 22/2018, art. 22”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”