Amadeus annùntziat sa presèntzia de su cantante de Terranoa Salmo in sa prima e in s’ùrtima serada de su Fèstival de Sanremo, e in prus torrat a bìdere sa polìtica de sos super istràngios italianos. A pustis de s’annùntziu sunt medas sas protestas e sas polèmicas.

Amadeus aiat decraradu chi su Fèstival de Sanremo 2023 non diat àere bidu sa presèntzia de invitados  italianos famados. A su ghetu però depet àere cambiadu idea. Difatis su diretore artìsticu e presentadore, posca aiat agiuntu de chèrrere tzelebrare pessonàgios istòricos de sa mùsica italiana chi aerent isciaddidu sos 70 annos. Totus sos àteros diant àere fatu a gara. Ma de cuncunas est arribada sa noa e su corfu de iscena chi at cambiadu totu su chi aiat naradu a printzìpiu.  Segundu sas ùrtimas noas su cantante sardu de Terranoa, su rapadore Salmo, at a èssere su super òspite de sa prima e a s’ùrtima serada. Su cantante at a cantare dae pitzu de unu palcu a pìgiu de abba de sa nave Costa Smeralda. Salmo est un’artista connotu meda. Iscriet cantzones pro isse e fintzas pro sos àteros comente unu de sos petzos binchidores de Sanremo Giòvanos: “Sottovoce” de su cantante Shari.

Amadeus l’aiat giai mutidu una bia pro s’esibire comente super istràngiu in su palcu Ariston de Sanremo unos cantos annos a oe. Fiat capitadu in su 2020, ma però, Salmo in cussa ocasione no aiat atzetadu, ma  aiat torradu ca nono, in manera cortesa, a s’invitu.

A pustis aiat bòlidu ispiegare su motivu de su refudu suo  in sas retes sotziales. Su rapadore, difatis aiat torradu gràtzias cun totu su coro a Amadeus e totu s’iscuadra de Sanremo pro nd’àere tentu contu, ma a dolu mannu aiat ispiegadu chi non podiat atzetare s’invitu comente asuper istràngiu a sa prima serada pro unu motivu simple: “Mi dia intèndere indispostu. E poi- brullende- intre sos duos santos, Sanremo e San Siro, sèbero de seguru a San Siro”.

“Progetu finantziadu cun s’Avisu Pùblicu IMPRENTAS annualidade 2021-2022”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”