Misteru pro sa vitzenda de s’òmine iscumpartu su 5 ghennàrgiu coladu dae Barrali e agatadu mortu eris sero in su Rio Mannu.

Difatis – comente at iscritu s’Unione Sarda – in su corpus de sa vìtima, Antonangelo Lecca de 56 annos, est istada agatada una ferida suspeta in conca.

At a èssere s’autopsia a iscoviare sas càusas chi ant provocadu sa morte de Antonangelo Lecca, su disocupadu de 56 annos de Barrali chi eris a mangianu est istadu agatadu sena vida in su riu Flùmini Mannu, in su sartu de Barrali. De s’òmine, acordadu cun unu pastore, connotu pro èssere istadu denuntziadu e arrestadu pro maltratamentos in famìlia, non s’ischiat prus nudda dae su 31 de nadale. Lecca aiat una ferta manna inconca, procurada fortzis ruende a malasciagura cun sa bitzicleta, ma est possìbile chi sia istada fata peri pro more de unu corpu iscutu a posta dae calicunu. Pro s’ora sos carabineris, coordinados dae su pm Diana Lecca, pensant chi sa prima ipòtesi siat sa prus bàlida, ma sunt sighende a indagare.

Lecca biviat solu, in un’aposentu in su sartu de Barrali, in unu terrinu de propiedade sua dae cando su giùighe aiat dispostu s’istesiamentu suo dae sa domo familiare de bia Donori. S’òmine, sende chi non aiat sa patente, impreaiat pro s’ispostare una bitzicleta betza. Sos carabineris ant cumentzadu a lu chircare dae su 5 de ghennàrgiu ebbia, a pustis chi su frade Pierluigi at avisadu sos carabineris de Barrali denuntziende s’iscumparta sua. A s‘inìtziu sos familiares ant pensadu chi s’esseret istesiadu a manera voluntària. Sos carabineris ant ativadu deretu sas chircas e sàbadu sero l’ant agatadu, a pustis chi su frade Pierluigi at agatadu sa bitzicleta sua in unu cannàrgiu de riu Bau Mannu. S’abbassiada de su livellu de s’abba, favordidu dae sa serrada de sa diga a monte, at permìtidu de agatare sa bitzicleta. A pustis sa prefetura de Casteddu at aviadu totu sas protzeduras chi si sighint in sos casos de iscumparta de persones. A sas fatu su riu, ant partetzipadu sos carabineris de sa cumpangia de Partiolla coordinados dae su cumandante, su tenente Luca De le Vedove, sos vìgiles de su fogu de su distacamentu de Mandas e de su nùcleu subàcueos de su cumandu provintziale de Casteddu, e sos tècnicos ispetzialistas de su corpus natzionale de su sucursu alpinu e ispeleològicu.

Sunt istados pròpiu custos ùrtimos a individuare e recuperare su corpus chi s’agataiat in mesu a sa vegetatzione de su riu a una chimbantina de metros dae su logu acanta est istada agatada sa bitzicleta. Sa noa de s’agatamentu de su corpus est lòmpida in deretura a Barrali e una surra de persones ant acudidu a “Bau Mannu” chi ant assistidu a sa muda a sas operatziones de recùperu. Su corpus est istadu leadu a s’istitutu de meighina legale de su policlìnicu de Pauli, in ue oe s’anatomopatòlogu Roberto Demontis at a fàghere s’esàmene autòpticu chi at a crarire cun seguresa sas càusas chi ant provocadu sa morte sua.

 “Progetto finanziato con l’Avviso Pubblico IMPRENTAS annualità 2021-2022”

Sa Sardigna de su rennu: unu tempus de autonomia e podere locale in s’ìsula medievale.

S’istòria medievale de sa Sardigna est sinzalada dae unu tempus ùnicu, cussu de sos zuigados, rennos autònomos chi ant caraterizadu s’ìsula intre s’XI e su XIV sèculos. Custos istados pitticcos, nàschidos a pustis de s’abbasciamentu de gadimentu de su podere bizantinu e de sas incurtziones àrabas, rapresentant unu capìtulu de fundamentu pro cumprèndere s’identidade istòrica e polìtica de sa Sardigna.

A pustis de sa fine de su poderiu bizantinu, s’ìsula s’est ispartida in rennos autònomos guvernados dae zùighes, friguras chi auniant funtziones polìticas, militares e zudiziàrias. Sos zudicados fiant ghìados dae famìllias nòbiles locales e si fundaiant subra unu assentu amministrativu e zurìdicu avanzadu pro cussu tempus. A su cumintzu si nche contaiant bator printzipales: su Zudicadu de Casteddu, su Zudicadu de Arbarèe, su Zudicadu de Torres (o Logudoro) e su Zudicadu de Gaddura.

Donzi zudicadu teniat capitale, esèrtzitu, leges suas e una istrutura amministrativa autònoma, chi permitiat de guvernare un’ iscrocca ispartida comente cussa sarda. Su podere de sos zùighes non fiat assoludu: s’azzudaiant cun unu cunsìziu de nòbiles e funtzionàrios locales chi los azuaiant a leare detzisiones.

Sa leze iscrita, connota comente Carta de Logu, mescamente in su Zudicadu de Arbarèe, regulaiat sa vida polìtica, econòmica e sotziale, istabilinde reglas tziviles e penales e amparande sos diritos de sos tzitadinos. Custu còdighe legale fiat un’istrumentu avanzadu pro cussu tempus e at influentzadu sa legisladura sarda in sos sèculos a pustis.

Sos zudicados, puru essende indipendentes, non ant bìvidu mai isulados: sas bèndidas issoro fiant ligadas a s’istrinta  a sas potèntzias de su Mediterràneu, comente Pisa, Gènova, Aragona e su Papadu. A mesu de alliantzas, cojas e gherras, ant chircadu de deffèndere s’autonomia insoro e de affortigare su podere locale.

Intre totus, su Zudicadu de Arbarèe s’est distìntu pro sa resistèntzia a sas dominatziones istranzas, in particulare in su mentres de sa luta contra de sos aragonesos in su  sèculu XIV.

S’abbasciamentu  lentu  de sos zudicados at cumintzadu cun s’abbattigu de fora e cun sas lutas intro de issos. A sa fine de su sèculu XIV, s’Aragona est resurtada a cunchistare sa parte pius manna de s’ìsula, annetende sos territòrios de sos zudicados e revertinde sa Sardigna in una regione suta su controllu aragonesu. Comente si siat, sa memòria de sos zudicados e de sas lezes insoro est abarrada biva in sa cultura e in s’istòria locale.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”