Cantas bortas amus intesu ca non tocat a insinnare su sardu a is pitzinnos pro ite ddis notzet a imparare s’italianu? Naturalmente custa est un’idea isballiada, est unu pregiudìtziu chi est cuntestadu finas dae unu muntone de istùdios chi narant totu àtera cosa. Si in una famìlia su babbu allegat, pro esèmpiu s’italianu, e sa mamma faeddat su sardu, custu non causa peruna confusione in sa conca de is pitzinnos.  “Giai dae is primos meses de vida”, difatis, “is crios sunt capassos de gestire duas o peri prus limbas in su matessi tempus”, ddu narat Antonella Sorace, dotzente ordinària de linguìstica in s’Universidade de Edimburgu. Is chircas fatas dae sa linguista paduvana ant postu a notu chi is pitzinneddos bilìngue, o plurilìngue, durante sa fase de imparu faghent is matessi faddinas de is fedales issoro monolìngue e cando mesturant is allegas ddu fàghent pro pratitzidade o pro giogu. In prus, crèschere in un’ambiente bilìngue favoresset in is pitzinnos s’isvilupu de una mente prus isolta, prus pronta, prus ischida e prus capassa a fàghere cosas difìtziles, non solu a livellu verbale. Duncas, segundu sa professora Sorace, chi su 26 de onniasantu at a tènnere unu seminàriu subra de custu argumentu in sa Biblioteca Regionale de Casteddu, is pitzinnos bilìngue sunt prus dotados in cunfrontu a cussos chi chistionant una limba ebbia. In prus, gràtzias a àteros istùdios, s’est iscobertu chi is persones pesadas finas dae minores cun duas limbas sunt prus pagu sugetas  a tènnere maladias tìpicas de sa betzesa, comente  s’Alzheimer. Tando, custu est unu resone in prus pro  pesare is fìgios nostros in sardu, non costat nudda e ddos faghet crèschere prus abistos e prus sanos.

Sardigna: sa porfia de s’ispartinadura iscolastica intre numeros e opportunidades.

S’ispartinadura iscolastica in Sardigna est unu de sos problemas prus criticos in sa bista educativa italiana, cun tassos de disamparu chi sunt prus artos de sa media natzionale e tenent unu corpu derettu supra su tempus benidore sotziale e accolomicu de sos zovanos isolanos. Secundu sos urtimos datos de su 2023, sa regione tenet unu tassu nde ispartidura iscolastica anticipadu de su 17,3% intre sos zovanos de 18-24 annos, chi est una de sas prus artas in Italia imparis a sa Sitzilia, contra de una media natzionale de su 10,5%.

Custu cheret narrere chi casi unu istudente supra ses dassat sos istudios prima de leare su titulu superiore, cun cusseghentzias chi si podent biere supra sas occasiones de tribagliu e de creschida personale. Sos motivos printzipales incluidint difficultades in s’arricchimentu de sas cumpetentzia de base, in manera particulare in su cumprendere sa limba italiana, e cunditziones socio accolomicas chi podent impedire su percursu educativu.

Mancari sos numeros chi affuscant, carchi signale de mezzoramentu bessit a campu supra s’ispartidura “cuada”,cussa de sos istudiantes chi finint su primu tziclu chentza cumpetentzias bonas, cun sa Sardigna intre sas regiones chi ant tentu una minimada de signifficu secundu s’appitzicu Invalsi 2023. Su fenomenu est in prus aggravadu dae cosas de accottu comente sa crisi de sas naschidas e sa minimada de sa populatzione iscolastica, chi faghent divennere prus chidrinos sos caminos educativos.

Accomettare s’ispartidura iscolastica dimandat un’impignu chi andet addia interventos puntuales, cun politicas de accotzu a sa didattica, intregatzione prus manna intre iscola, familia e comunidade locale e caminos informativos chi potant rispondere a sas esigentzias de sos zovanos e de su mercadu de su tribagliu. Carchi provintzia est incumintzande a isperimentare pattos educativos e disignos novos po cumbattare s’ispartidura e favoressere s’incluisione, ma addurat de fundamentu un’impignu cordinadu de istitutziones, iscolas e realidade de assotzios.

Attività realizzata col contributo della Regione Sardegna — IMPRENTAS 2024-2025. LR 22/2018, art. 22