Sas ratzas caraterìsticas de Sardigna: unu patrimòniu naturale ùnicu

Sa Sardigna est una de sas ìsulas prus incantosas de su Mediterràneu, non pro s’istòria millenària e pro sas traditziones ebbia, ma finas pro sa richesa naturale ispantosa chi custoit. S’isulamentu geogràficu, paris cun sa variedade de eco-sistemas – dae sos montes de Gennargentu a sas costeras arenosas, dae sos logos ùmidos a sos padentes seculares – at agiuadu s’evolutzione de paritzos organismos caraterìsticos, chi s’agatant in Sardigna ebbia o, a bortas, finas in Còrsica.

Sa flora sarda est rica in manera particulare de prantas ùnicas. In sos cùcuros de Gennargentu si b’agatat su trivozu ispinosu tìpicu de Barbàgia, e in sos montes de Limbara sa viola sarda. In pagos logos, malos a b’imbàtere, s’agatat ancora su ribes sardoum, raru meda, contadu comente una de sas prantas prus raras de Europa.

In sas costeras meridionale, imbetzes, si bi distinghet su latùrigu de Bithia, cun sas formas suas caraterìsticas. Onni pranta contat unu pìculu de s’istòria evolutiva de s’ìsula, chi s’est trasformada a beru in unu laboratòriu naturale. Sa fàuna sarda no abarrat in segus. In mesu de sos mammìferos si bi distinghet su cherbu sardu, torradu a batire cun bona resurtada a pustis chi fiat a canta a isparire, e su matzone sardu, una suta-ispètzie adatada a sos ambientes de s’ìsula.

In sos frùmenes e in sos rios curret sa trota sarda, e in sos logos ùmidos b’agatat apògiu su discoglosso sardu, un’anfìbiu piticheddu. Finas su mundu de sos insetos mustrat esempros ispantosos, comente sa mariposa Acantholyda hieroglyphica sarda, chi bivet in sos padentes de monte.

A mantènnere custas variedades est importante meda. Su cambiamentu de su clima, sos fogos, s’urbanizatzione e s’isparghimentu de variedades angenas sunt minetzas cuncretas pro chi potzant sighire a vìvere. Pro custa resone sos logos amparados tenent importàntzia determinante in sa tutela de sa bio-diversidade de s’ìsula.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”

Sardigna e Corsica: duas ìsulas sorres unidas dae s’istòria, sa natura e s’identidade

Divididas dae solu dòighi chilòmetros de mare, Sardigna e Corsica cumpartzint meda de prus de una parte de Mediterràneu. Custas duas ìsulas mannas , una italiana e s’àtera frantzesa, sunt ligadas dae raighinas antigas, paesàgios chi si assimizant e una identidade culturale forte chi affundat sas orìgines suas in unu passadu cumune.

In su cursu de sos sèculos, Sardigna e Corsica ant cumpartzidu eventos polìticos e dominatziones chi si assimizaiant. Ambas duas fiant bistadas
populadas dae nuràgicos e torreanos – tziviltades megalìticas chi ant fraigadu turres de pedra cun funtziones de defensa e de credu – e chi pustis ant connotu sa presentzia de sos Fenìtzios, de sos Romanos e de sos Pisanos.

Dae su puntu paesagìsticu, sas duas ìsulas s’assimìzant in manera ispantosa. Ambas duas oferint montes agrestes, costeras taghientes, buscos de elighes e suerzu, playas biancas e unu mare cristallinu. Sas Buccas de Bonifàtziu, bratzu de mare istrintu chi ddas dividit, est una de sas zuras marinas prus faschinosas e bentosas de su Mediterràneu, riccas de biodiversidade e amparada dae riservas naturales in ambas duas costeras.

Fintzas in sa cultura, sas affinitades sunt importantes. Sas duas ìsulas mantènent traditziones linguìsticas e populares fortes: su corsu e su sardu apartènent a sa matessi famìllia linguìstica romàntzia e presentant assimigliantzias in sa fònetica e su lessicu sorprendentes . Sa mùsica populare e sos cantos polifònicos testimònziant custu lìgamine, gai comente sas festas religiosas, sos costùmenes traditzionales e s’artesanadu, in ue su lignu, sa suerzu e sos tessidos sunt protagonistas cumunes.

Sos sardos e sos còrsos cumpartzint fintzas una trassa carateriale chi si reconoschet: orgòlliu, atzàpu a sa terra propria e ispìritu indipendente. Ambas duas populatziones tenent una istòria de resistèntzia culturale e de defensa longa de s’autonomia insoro, medas bortas in cuntierra cun sas autoridades tzentrales.

“Attività realizzata con il contributo della Regione Sardegna – IMPRENTAS 2024- 2025.LR22/2018, art.22”