In Aristanis est istada una domìniga bella a beru, cun unu pùblicu in festa chi at acudidu a tropa pro assìstere a s’antiga manifestatzione a caddu de carrasegare.

Comente a semper sa tzitade istòrica s’est fata agatare bronta e ospitale, cun sa bellesa medievale incantosa de sa capitale de su Giudicadu de Arborea.

Su Componidori – Ignazio Lombardi – at donadu a su Grèmiu de is Massajos una Sartiglia de no iscarèscere.

Sunt istadas bintiduas is istellas pitzigadas dae is cadderis, contende peri is duas boddidas dae su capucursa etotu. Difatis Lombardi est resèssidu in sa marrania de infichire cun s’ispada s’isteddu in sa calada initziale, e cussu a oto puntas in su finale cun s’istocu.

Sighi sighi, cun sa matessi arma fintzas su Segundu – Corrado Massidda – nd’at boddidu s’istella, festadu dae su pùbblicu bregiosu e cuntentu.

Bella a beru fintzas sa remada, cun su Componidori corcadu in gropas de su caddu Reinos, chi at donadu proa de s’abilesa sua in totu sa giostra.

Comente traditzione durante custa calada, su capucursa poderaiat in sa manu sa pipia de maju – su dòpiu iscetru de violas chi tenet medas significados; atzinnichende·lu at beneitu sa gente emotzionada.

Ispantosas in fines is parìglias de is cadderis chi si ant istentadu su pùbblicu ativende·si in acrobatzias difìtziles e perigulosas.

Duas rùidas ant fatu apensamentare su pùblicu: duos cadderis sunt istados leados de presse a s’ispidale de Aristanis. Mescamente sa segunda ruta, cun su cadderi Salvatore Montisci chi faende un’evolutzione cun is cumpàngios suos de parìglia, at fughidu e nde dd’est rutu a pitzu caddu.

Ditza sua sa ruida non dd’at causadu dannos graves, in su nosocòmiu dd’ant diagnosticadu unu tràuma toràtzicu ligeri. Su capucursa- istella de oro pro is duos tzentros –at cungiadu sa serada cun sa parìglia de conca, agradèssida meda dae is ispetadores.

Martis at a tocare a su Grèmiu de is Maistros de Linna, ghiada dae su Componidori Cristian Matzutzi cun sa traditzione semper protagonistas e s’ispetàculu garantidu pro totus

In custas dies sa tràmuda diat dèpere èssere reconnota dae s’Unesco comente patrimòniu culturale immateriale de s’umanidade.

In Bogotà, in Colòmbia, s’aberit oe cun sa reunione de su Comitadu, una chida determinante pro sa detzisione finale.

Sa proposta, presentada a manera ufitziale in Parigi dae s’Itàlia – istadu capufila – paris cun Grètzia e Àustria, in su mese de martzu 2018, est partida dae su ministeru de is polìticas agrìculas e dae sa Regione Molise.

Cust’ùrtima, paris cun àteras Regiones de su sud de Itàlia rugradas dae “i tratturi”, gosi comente si mutint in cussos tretos is caminos imprendos pro tramudare is pegos,  dae deghe annos tutelant e valorizant  custas àndalas gràtzias a intzentivos e finantziamentos de s’Unione Europea.

“Sa tràmuda” est unu “filu” de sa memòria chi acàpiat sa Sardigna a s’istòria sua prus antiga, e s’orìgine arcàica sua si perdet in s’antigòriu.

In Sardigna, is pastores montanginos, ogna annu in is primas chidas de onniasantu, pro sarbare su bestiàmine dae su fritu de s’ierru, depiant lassare is pasturas de su monte e si nche calaiant a ierrare in is terras prus cagentes de is basciuras. In beranu torraiant a essire a su monte a istadiare, sighende su matessi caminu chi aiant fatu pro calare.

Su bestiàmine si podiat tramudare a is sartos de pròpia bidda o de is biddas a probe, opuru a logos prus a largu comente pro esèmpiu a su Gerrei o a Campidanu. In custu casu si depiant fàghere chentinas de chilòmetros a pees e tocaiat a connòschere totus is postòrgios, is tapas, is pasadòrgios e is caminos antigos tramandados dae babbu in fìgiu.

Custos caminos  – “testimòngios” de èpocas arcanas e de gentes antigas, sacrifìtzios mannos, lotas malas, anèddotos, amighèntzias e raportos culturales tra diversos logos – sunt comente iscusòrgios in ue est arrimadu su contadu de is orìgines nostras, e fortzis, sunt peri un’ocasione pro su tempus benente.

Cando si tramudaiat a largu sufiat belle semper cun berbeghes o cabras, ma peri pegos de bule. Is porcos, a s’imbesse si costumaiat a ddos lassare a presu de is biddas, mescamente in annadas de lande.

Ma dae cando s’est cumentzadu a fraigare cuiles e istàulos modernos, prus addatos a su fritu de s’ierru, e cun is cambiamentos in su cumpartu latiero-caseàriu, belle totu is pastores ant acabbadu de ierrare cun su bestiàmine, francu in unas cantas bidda de s’Ogiastra e de sa Provìntzia de Nùgoro.

Tocat a nàrrere però, chi calicunu comunu de cussos prus interessasos dae sa tràmuda, est torrende a iscobèrrere su valore de custu importante patrimòniu culturale, finas comente ocasione de isvilupu.